Amortyzacja

Amortyzacja – termin określający zmniejszenie wartości określonego dobra w danym okresie, w wyniku jego użytkowania bądź starzenia się. Na zmniejszenie wartości mogą wpłynąć również czynniki ekonomiczne, tj. pojawienie się na rynku nowych maszyn i technologii, które pozwalają na produkcję dóbr wyżej jakości, w sposób wydajniejszy i tańszy. Amortyzację stosuje się w odniesieniu do środków trwałych, które wraz z upływem czasu tracą na wartości. Z tego powodu wskazywanie w bilansie ich wartości początkowej nie byłoby zgodne ze stanem rzeczywistym i nie oddawałoby faktycznego stanu aktywów przedsiębiorstwa. Rozpoczęcie amortyzacji może nastąpić najwcześniej w miesiącu następującym po wpisaniu do ewidencji i rozpoczęcia użytkowania środka, zakończenie natomiast następuje w momencie zrównania się odpisów z wartością początkową, albo w chwili sprzedaży przedsiębiorstwa lub postawienia go w stan likwidacji.

Z punktu widzenia księgowego amortyzacja umożliwia finansowanie inwestycji restytucyjnych, czyli mających na celu odtworzenia majątku stałego. Dzięki amortyzowaniu nakłady na zakup lub wytworzenie nowych środków trwałych są regularnie wliczane w koszty poszczególnych okresów, co teoretycznie umożliwia zgromadzenie funduszy na zakup kolejnych środków trwałych, kiedy stare ulegną całkowitemu zamortyzowaniu.

W części przedsiębiorstw, szczególnie w tych, w których istnieje kilka działów wspólnie wypracowujących zysk, powstają specjalnego fundusze amortyzacyjne. Ponieważ wszystkie działy wspólnie ponoszą wydatki, koszt zakupu środków trwałych, które nie mają zastosowania w innych działach, musi być przez dział kupujący zwrócony na rzecz działów pozostałych. Powoduje to bardziej racjonalne zarządzanie kapitałem.

Amortyzacji dokonuje się jedną z wybranych metod:

• Metoda liniowa, inaczej zwana proporcjonalną lub równomierną, polega na odpisywaniu całej straty w regularnych odstępach czasu, np. co miesiąc. Odpisuje się przy tym taką samą wartość środka trwałego, ponieważ metoda zakłada, że jego zużycie, a tym samym zmniejszenie jego wartości, jest równe w każdym okresie. Jeśli więc amortyzacja miałaby trwać 3 lata, czyli 36 miesięcy, każdego miesiąca jej wartość zostanie pomniejszona o 1/36 wartości początkowej i jednocześnie taka kwota będzie wpisywana w koszty.
• Metoda degresywna, inaczej zwana metodą malejących odpisów amortyzacyjnych. W tym przypadku stosuje się właściwy współczynnik podwyższający, a metoda ta wykorzystywana jest w określonych przypadkach. Zakłada, że zużycie środka trwałego, szczególnie spadek jego wartości, następuje w największym stopniu na początku jego użytkowania, a jest mniejsze w kolejnych okresach. Degresję stosuje się do momentu zrównania odpisów z metodą liniową, a gdyby wartość raty odpisywanej metodą degresywną była mniejsza od raty odliczaną metodą liniową, do dokonywania dalszych odpisów stosuje się metodę drugą.
• Metoda progresywna, polega na zwiększaniu odpisów amortyzacyjnych. Zakłada, że zużycie środka trwałego wraz ze spadkiem jego wartości zwiększa się z upływem czasu.
• Metoda naturalna, w której okresowy odpis amortyzacyjny określa się porównując wykorzystanie amortyzowanego składnika majątku, z określoną przez producenta maksymalną zdolnością produkcyjną z całego okresu jego użytkowania. Innymi słowy kwota amortyzacji zależna jest od wykonanej pracy w danej jednostce czasu.

Na mocy prawa podatkowego, podatnik może dokonywać amortyzacji metodami liniową oraz degresywną. Stawki amortyzacyjne mogą być ustalane indywidualnie dla używanych i ulepszonych środków trwałych, które do ewidencji podatnika są wprowadzone po raz pierwszy. Od fabrycznie nowych środków trwałych można odpisać 30% wartości, w pierwszym roku podatkowych, w którym zostały one wprowadzone do ewidencji. Jeśli wartość środka trwałego nie przekracza kwoty 3500zł, można zrezygnować z jego amortyzacji, a wydatki związane z jego nabyciem stanowić będą wtedy koszt w miesiącu, w którym został on oddany do użytkowania.

Nie wszystkie środki trwałe posiadają wartość zerową po zakończeniu okresu eksploatacji. Część z nich może posiadać tzw. wartość rezydualną, czyli pozostającą po całkowitym zużyciu wartość, którą odzyskać można poprzez sprzedaż, czy przetworzenie środka trwałego na materiał produkcyjny. W takiej sytuacji amortyzacji podlega jedynie ta część wartości środka trwałego, którą traci on w wyniku użytkowania. Sama wartość rezydualna nie podlega również umorzeniu.

Amortyzacja w ujęciu księgowym zakłada więc, iż stawka amortyzacji powinna uwzględniać planowany czas ekonomicznego użytkowania środka trwałego. Jednocześnie amortyzacja jest kosztem podatkowym – w tym ujęciu stawki amortyzacji są z góry ustalone i określone w Ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Powoduje to, że koszty amortyzacji w ujęciu księgowym w danym okresie, mające odzwierciedlenie w księgach rachunkowych i sprawozdaniach finansowych, bywają różne od amortyzacji wykazanej w deklaracji podatkowej jako koszt. Różnica ta skutkuje powstaniem podatku odroczonego w sprawozdaniach finansowych spółek.