Rzecznik konsumentów

Rzecznik konsumentów jest organem powołanym do ochrony praw konsumentów na szczeblu powiatu lub miasta na prawach powiatu, i wykonujący zadania tych jednostek w tym zakresie. Uprawnienia rzecznika obejmują wyłącznie umowy konsumenckie, czyli umowy cywilnoprawne zawarte między konsumentem a przedsiębiorcą.

Konsumentem, w znaczeniu przepisów kodeks cywilnego, jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Przedsiębiorca natomiast to podmiot będący osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną, prowadzący we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Działania rzecznika mają charakter doradczy i procesowy w stosunku do konsumentów występujących indywidualnie. W sprawach dotyczących naruszenia zbiorowych praw konsumentów instytucją właściwą do podjęcia stosownych działań jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Powiaty mogą w drodze porozumienia utworzyć wspólne stanowisko rzecznika konsumentów, który działa na podstawie zapisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, a w zakresie nieuregulowanym w tym dokumencie do statusu prawnego rzecznika stosuje się ustawę o pracownikach samorządowych z dnia 21 listopada 2008 r. Organizacyjnego wyodrębnienia tego organu dokonuje się w strukturze starostwa powiatowego lub urzędu miasta na prawach powiatu. W powiatach i miastach na prawach powiatu, w których liczba mieszkańców przekracza 100 tys. dla tego organu można stworzyć wyodrębnione biuro. Rzecznik podporządkowany jest bezpośrednio staroście lub prezydentowi miasta, i to z nim nawiązuje stosunek pracy.

Wśród obszernych kompetencji rzecznika wymienić należy m.in.:

• prowadzenie edukacji w zakresie praw konsumenckich, w tym wdrażanie odpowiednich programów nauczania w szkołach publicznych,
• zapewnienie bezpłatnej pomocy prawnej i doradztwa w zakresie prawa konsumenckiego,
• składanie wniosków w zakresie stanowienia lub zmiany aktów prawa miejscowego, jeśli jest to uzasadnione potrzebą ochrony praw konsumenckich,
• współdziałanie z oddziałami terenowymi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, właściwymi organami Inspekcji Handlowej, organizacjami konsumenckimi,
• wytaczanie powództw w imieniu konsumentów lub wstępowanie w ich imieniu i za ich zgodą do toczących się postępowań w sprawach z zakresu ochrony praw konsumentów,
• występowanie w roli oskarżyciela publicznego w sprawach, w których rzecznik występuje w takiej roli na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, dotyczących wykroczeń działających na szkodę konsumentów,
• stały kontakt z właściwą delegaturą Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w tym przekazywanie bieżących wniosków i sygnalizowanie problemów dotyczących ochrony praw konsumentów, które wymagają podjęcia działań na szczeblu wyższym niż administracja samorządowa,
• występowanie w roli powoda w sprawach dotyczących uznania wzorców umów za niedozwolone,
• w przypadku podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję, a także w przypadku podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – występowanie z zawiadomieniem do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
• występowania do przedsiębiorców w imieniu i w interesie konsumentów,
• udzielanie innych niewymienionych form pomocy prawnej w sprawach dotyczących ochrony praw konsumenckich,
• wykonywanie innych zadań, do których rzecznik jest zobowiązany na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów bądź przepisów szczególnych.

Rzecznikiem konsumentów może zostać osoba posiadająca wykształcenie wyższe, najlepiej prawnicze lub ekonomiczne oraz co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową. Interwencje rzecznika dokonywane są wyłącznie po wyczerpaniu przez konsumenta toku postępowania, który narzuca mu umowa lub ustawa. Rzecznik nie posiada uprawnień kontrolnych, nie ma również prawa orzekania w sprawach, wydawania nakazów i zakazów, nakładania kar.