Akcyza

Akcyza, zwana zamiennie podatkiem akcyzowym, jest rodzajem podatku pośredniego, czyli takiego, którego ciężar nie jest ponoszony przez podmioty, na które jest on nakładany, ale przez osoby trzecie. Akcyza jest podatkiem od obrotu brutto, pobieranym u importera lub producenta, ale ostatecznie przerzuconym na konsumenta. W związku z tym akcyza zaliczana jest także do podatków konsumpcyjnych, czyli zawartych w cenach artykułów i dóbr dostępnych na rynku, i nabywanych w ramach powszechnej konsumpcji.

W związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej, krajowe przepisy podatkowe musiały zostać dostosowane do unijnych dyrektyw, zgodnie z którymi państwa członkowskie w zakresie struktury i stawek akcyzy powinny stosować określony dla konkretnych wyrobów minimalny poziom wysokości podatku akcyzowego. Jednak wysokość akcyzy pewnej kategorii wyrobów ustalana jest w ramach polityki wewnętrznej danego kraju. W Polsce z powodu nieprzyjęcia wspólnej waluty niezbędne jest coroczne analizowanie poziomu opodatkowania wyrobów akcyzowych, który zależny jest od obowiązującego w danym roku kursu euro i jego stosunku do złotówki, a w razie potrzeby korygowanie stawek akcyzy.

W ustawie o podatku akcyzowym określone zostały stawki poszczególnych wyrobów akcyzowych, a są one wyrażone poprzez:

• kwotę na jednostkę wyrobu,
• procent podstawy opodatkowania,
• procent maksymalnej ceny detalicznej,
• kwotę na jednostkę wyrobu i procent maksymalnej ceny detalicznej.

Ustawa rozróżnia dwa rodzaje wyrobów akcyzowych: zharmonizowane i niezharmonizowane. Do tych pierwszych zaliczają się paliwa silnikowe, gaz i oleje opałowe, wyroby tytoniowe oraz napoje alkoholowe. Wyroby niezharmonizowane natomiast to wszystkie te, które nie mieszczą się w pierwszej kategorii, a wśród nich np. kosmetyki, futra, broń palna, perfumy czy karty do gry. Wysokość podatku akcyzowego na wyroby zharmonizowane ustalana jest w drodze wspólnej polityki unijnej. Akcyza od wyrobów niezharmonizowanych natomiast ustalana jest przez państwa członkowskie, z zastrzeżeniem jednak, że podatek ten nie może spowodować zwiększenia formalności w obrocie handlowym, wynikającym z przekraczania granic między państwami UE.

Podatnikami podatku akcyzowego są osoby fizyczne lub prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, dokonujące czynności, które podlegają opodatkowaniu akcyzą. Ponadto podatnikami są podmioty:

• posiadające lub nabywające wyroby obciążone podatkiem akcyzowym, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w pełnej wysokości,
• u których powstają nadmierne niedobory lub ubytki wyrobów akcyzowych zharmonizowanych,
• które są zleceniobiorcami usług polegających na wytwarzaniu wyrobów objętych akcyzą na podstawie umowy o dzieło lub innej umowy.

Obowiązek podatkowy, zgodnie z zapisami ustawy, powstaje w dniu wykonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.

Organami podatkowymi w zakresie akcyzy są naczelnicy urzędów celnych oraz dyrektorzy izb celnych. Właściwość miejscową organu ustala się ze względu na miejsce wykonania czynności lub wystąpienia stanu faktycznego, powodujących powstanie obowiązku podatkowego. Jeśli natomiast czynności lub stan faktyczny wystąpiłyby na obszarze właściwości dwóch organów podatkowych, wtedy wyjątkowo właściwość organu ustala się ze względu na adres siedziby osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, lub ze względu na adres zamieszkania osoby fizycznej.